Cedar Gallery
Engels
rouwen
(English: Women of Japan)
Als we aan Japanse vrouwen denken, dan komt vrijwel onmiddellijk het
beeld van een kleine, slanke vrouw in kimono in ons op.
En veel mensen in het Westen kennen het woord 'geisha', maar wat een
geisha nu eigenlijk is, daarover bestaan nogal wat misverstanden.
Wat wij tijdens onze twee bezoeken aan Japan
hebben gedaan, was observeren. Fotograferen. En soms een moeizaam
gesprek voeren. Moeizaam, omdat wij geen Japans spreken.
De veranderingen in de status van vrouwen kunnen vaak worden gekoppeld
aan andere trends in de samenleving. Vanaf de 6e eeuw was de groeiende
acceptatie van Confucianistische en Boeddhistische regels een reden om
de minderwaardigheid van vrouwen te handhaven. Dit versterkte eveneens
een verschuiving naar een patriarchale gezinsstructuur.
Het heeft lang geduurd, maar sinds de Tweede Wereldoorlog hebben de
onderwijs- en werkgelegenheidskansen Japanse vrouwen meer intellectuele
en financiële autonomie gegeven.
Toch hoorden we ook nu nog andere verhalen. De patriarchale
gezinsstructuur leek nog steeds te bestaan.
De foto's geven u een impressie van de vrouwen in
Japan, met wie wij in 2010 en 2013 in aanraking kwamen. Daarnaast komen
ook enkele wereldberoemde vrouwelijke Japanse kunstenaars aan bod.
Fotografen: Cees & Aly Wagenvoorde
©PAM PHOTOS Delden
Delden, 2018
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
Kunstenaars: Yayoi Kusama- Mariko Mori - Miyako Ishiuchi - Makiko Hattori
Leven in de stad -
geloof en
pelgrimstocht -
shichi-go-san -
thee ceremonie
- huwelijk
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
- - - - - - - -
GELOOF &
PELGRIMSTOCHT
Shinto, 'de weg van de goden'.
Een shintoheiligdom is de woonplaats van de 'goden', de kami. Er is een
oneindig aantal kami, die in de bergen, in de rivieren of de zee kunnen
wonen.
Bepaalde kami worden meer vereerd en hebben meer heiligdommen dan
anderen, hoewel het shintoïsme eigenlijk geen vaste hiërarchie kent.
Bezoekers aan shintoheiligdommen vragen om zegen van de goden en komen
er om de goden te bedanken.
Herten zijn boodschappers van de kami. In Nara zie je de herten dan ook
vrij op het tempelterrein rondlopen.
Boeddhistische tempels hebben boeddhabeelden. Dat heb je niet bij shinto.
Bij shinto heb je een heiligdom en shintopriesters.
En heiligdommeisjes, miko, die ook een belangrijke taak hebben
bij de heiligdommen.
Zij werden vroeger beschouwd als mediums met sjamanistische gaven. De
kami konden boodschappen via hen doorgeven.
Tegenwoordig helpen ze bij de heiligdomdiensten. Ze staan bezoekers van
het heiligdom bij en ze hebben een functie bij heiligdomrituelen. Vaak
dragen ze een wit bovengewaad en een oranjerode 'broekrok', maar bij
sommige plechtige riten gaan ze volledig in het wit gekleed. In dit
geval is de kleding versierd met kraanvogels, het symbool voor geluk en
een lang leven. De meisjes voeren hier een rituele dans uit.
Shichi-go-san betekent letterlijk 'zeven-vijf-drie'.
Het is gebruikelijk om drie- en vijf jaar oude jongens en drie- en zeven
jaar oude meisjes mee te nemen naar een Shintoheiligdom. Dat gebeurt
rond 15 november, zoals we in 2010 in Tokyo en in Kyoto zagen.
De familie van het kind bidt in het heiligdom voor een veilige en
gezonde toekomst voor hun kind.
Tegenwoordig is Shichi-go-san voor veel kinderen hun enige kans om
helemaal traditioneel gekleed te kunnen gaan. En de vrouwen dragen
prachtige kimono.
Een meerderheid van de jonge vrouwelijke studenten
in Japan wil momenteel graag zowel een fulltime carrière als een gezin.
Om dat te kunnen realiseren zal de rol van de man moeten veranderen.
Toekomstige echtgenoten zullen bijvoorbeeld vaderschapsverlof moeten
gaan opnemen. Maar daar zal het niet bij blijven…
Er is een verandering gaande in de visie van vrouwen op werk en hun rol
in de maatschappij.
Dit komt mogelijk o.a. door inspanningen van de overheid om de
participatie van vrouwen in de samenleving te bevorderen. Bedrijven
worden aangespoord om een meer vrouwvriendelijke werkomgeving te
creëren.
Meer dan de helft van de Japanse vrouwen is
afgestudeerd aan een hogeschool of universiteit. Meerdere van deze
studenten willen financieel onafhankelijk zijn en een bijdrage leveren
aan de maatschappij door een ander beroep te kiezen dan (enkel)
huisvrouw. Dit in tegenstelling tot hoe men tot voor kort dacht, en soms
ook nu nog denkt over het gezin. Tot nu toe waren vrouwen alleen maar
gefocust op het goed opvoeden van de kinderen, na hun huwelijk. De
moederrol is in de Japanse cultuur heel belangrijk.
Nu zie je een omslag bij de vrouwen. En zij verwachten dat ook mannen in
de nabije toekomst meer betrokken zullen zijn bij het ouderschap.
Slechts weinig vrouwelijke studenten geven nu nog aan om na hun huwelijk
huisvrouw te willen worden. Maar ze maken er zich wel zorgen over of de
bedrijven het hen mogelijk zullen maken om een zekere balans te
realiseren tussen werk en privéleven.
(2018)
Liftmeisjes
Hier en daar kom je ze nog tegen in Japan:
liftmeisjes. Soms zie je ze in fraaie warenhuizen, maar het meisje van
de foto hierboven stond in de Tokyo Tower. In deze communicatietoren kun
je met een lift naar een uitkijkdek, van waar je een spectaculair
uitzicht hebt over de stad.
Het liftmeisje, ‘elebetu garu’ in het Japans, boog en heette ons welkom.
Met handgebaren gaf ze aan hoe we tussen de linten door konden lopen. En
vervolgens wees ze ons op de lift en bewoog haar hand omhoog, zodat we
wisten dat we met de lift naar het uitkijkdek konden.
‘Elebetu garu’ komt trouwens van ‘elevator girl’, liftmeisje. Dit soort
dienende beroepen worden tot nu toe vaak door vrouwen vervuld. (2010)
.jpg)
Reizen per trein, op het perron:
Boarding Point for Ladies Only, 17.00 -
21.00
Er zijn gescheiden mannen- en
vrouwencoupé's tijdens de spitsuren...
De theeceremonie is een zeer gestructureerde
methode om groene poederthee te bereiden, in het gezelschap van gasten.
Het drinken van thee is verheven tot een kunstvorm en daarmee iets
totaal anders dan het drinken van een kopje thee in Nederland. We kunnen
de Japanse theeceremonie zien als het hoogtepunt van een combinatie van
artistieke creativiteit, gevoeligheid voor de natuur, religieus denken
en sociaal contact.
In het begin was het zetten en drinken van thee een Boeddhistisch
ritueel.
Er waren meesters van de thee, met erfgenamen en volgelingen die zich
uiteindelijk zelfs in speciale scholen verzamelden.
Een theeceremonie is dus niet iets dat iemand zomaar kan gaan doen.
Het eigenlijke zetten van de thee wordt temae genoemd. Dat is wat wordt
getoond op de volgende foto's.
De thee wordt bereid en geserveerd in een speciaal ingerichte en
ontworpen theeruimte. Hier zijn geen decoraties, niets mag de aanwezigen
afleiden. Er hangt enkel een papierrol, met een zenboeddhistische spreuk
en enkele bloemen in een vaas.
VROUWELIJKE JAPANSE KUNSTENAARS
In dit onderdeel komen een aantal van Japan's
meest fascinerende vrouwelijke kunstenaars aan bod.
De eerste is:
Yayoi Kusama is geboren op 22 maart 1929.
De negentig jaar van Yayoi Kusama's leven hebben haar eerst van het landelijke Japan naar de New Yorkse kunstscène gebracht. Vervolgens keerde ze terug naar Japan, maar nu naar het hedendaagse Tokyo. Wat haar kunst betreft heeft ze zich voortdurend vernieuwd. Steeds opnieuw heeft ze ‘haar stijl’ uitgevonden. We kennen haar van de zich steeds herhalende stippatronen. Haar kunst omvat echter een verbazingwekkende verscheidenheid aan media, waaronder schilderen, tekenen, beeldhouwkunst, film, performance en installatie. Het varieert van werken op papier met intense semi-abstracte beelden, tot zachte sculpturen die bekend staan als 'Accumulations', tot haar 'Infinity Net'-schilderijen, die zijn opgebouwd uit zorgvuldig herhaalde bogen van verf die in grote patronen zijn opgebouwd.
Sinds 1977 woont Kusama vrijwillig in een psychiatrische inrichting, waar ze doorgaat met het op een obsessieve manier creëren van kunst. Ze lijkt te willen ontsnappen uit een psychologisch trauma door alsmaar door te gaan met bijv. het schilderen van stippen, zonder bevrijd te raken. In een poging om haar ervaringen te delen, creëert ze installaties die de toeschouwer onderdompelen in haar obsessieve visie van eindeloze stippen en netten of een oneindig gespiegelde ruimte.
Toen ze zich in de kunstwereld van de jaren zestig
in Amerika begaf, kwam ze in contact met kunstenaars zoals Donald Judd,
Andy Warhol, Joseph Cornell en Claes Oldenburg, en beïnvloedde ze velen.
Maar wat gebeurde er met haarzelf? Wat zal het effect op haar en haar
werk geweest zijn om eigenlijk altijd een 'buitenstaander' te zijn? Als
vrouwelijke kunstenaar in een door mannen gedomineerde samenleving en
als Japanse in de Westerse kunstwereld? En als slachtoffer van haar
eigen neurotische en obsessionele symptomen? Welke invloed dit allemaal
heeft gehad, valt moeilijk aan te tonen. Dat ze veel succes en invloed
had moge echter duidelijk zijn.
Na het bereiken van roem en bekendheid tijdens baanbrekende
kunstevenementen, keerde ze terug naar haar geboorteland en ze is nu de
meest vooraanstaande hedendaagse kunstenaar van Japan.
- - - - - - - - - - - - - - - - -
Eternity of Eternal Eternity
Tentoonstelling in Kochi (Shikoku), in 2013
Alle foto's zijn genomen op de tentoonstelling in
Kochi, op de laatste na.
Deze Gele Pompoen lag op het strand van Naoshima, een prachtig eiland.
Benesse Art Site Naoshima biedt kunstenaars en architecten de
mogelijkheid om hun kunst op verschillende plaatsen op het eiland
tentoon te stellen. Het doel van dit project is om moderne kunst en
architectuur op een andere manier te laten zien, namelijk midden in de
natuur op enkele Japanse eilanden. En hier zag ik dan ook de Pompoen van
Kusama, in 2010.
- - - - - - - - - -
Japan heeft geen gebrek aan getalenteerde
vrouwelijke fotografen en Miyako Ishiuchi is een naam die bovenaan die
lijst staat.
Ze werd in 1947 geboren in Gunma en groeide op in Yokosuka. Ze werd
sterk beïnvloed door de atmosfeer van de grote havens en steden in Japan
die werden bezet door Amerikaanse militairen na de Tweede Wereldoorlog.
Haar eerste boek was een verzameling foto's gemaakt rond Yokosuka.
In 2005 vertegenwoordigde ze Japan op de Biënnale van Venetië.
Ishiuchi's hartverscheurende fotocollectie Hiroshima (2008)
documenteerde de persoonlijke en alledaagse objecten, o.a. de kleding
van slachtoffers, die gevonden werden na de atoombom op Hiroshima.
In Frida: Love and Pain (2012) werd ze door het
Frida Kahlo-museum in Mexico-stad uitgenodigd om de persoonlijke
voorwerpen van Frida Kahlo (Mexicaanse schilder) te fotograferen,
waaronder korsetten, kleding, schoenen, ringen, kammen en andere
accessoires, make-up en medicijnen.
In 2014 werd Miyako Ishiuchi de eerste Aziatische vrouw die de
Hasselblad Foundation International Award in Photography ontving.
Ishiuchi's werk is opgenomen in de collecties van het Museum of Modern Art, New York en het J. Paul Getty Museum in Los Angeles.
- - - - - - - - - -
MARIKO MORI
Tentoonstelling Mariko Mori, Groningen
(2007)
Mariko Mori, geboren in 1967 in Tokio, is
een kunstenaar die in haar werk de geschiedenis van Japan laat
versmelten met haar fascinerende futuristische visies.
Mori is werkzaam op het gebied van beeldhouwkunst, fotografie en
digitale kunst.
In de zomer van 2007 bezocht ik een tentoonstelling van haar in het
Groninger Museum.
Over het persoonlijk leven van Mariko Mori is niet
zo heel veel bekend. Ze studeerde in 1988 af aan het Bunka Fashion
College in Tokyo en deed veel modellenwerk.
Mori's vroege werk refereert aan de traditionele Japanse cultuur en oude
geschiedenis. Maar dit werk wordt, heel verrassend, gekenmerkt door
futuristische thema's en personages.
Omdat ze zich in Japan beperkt voelde, verhuisde ze naar Londen en later
naar New York. In deze beide steden heeft ze kunststudies gedaan. Mariko
Mori verdeelde haar tijd vervolgens tussen deze steden en Tokyo.
Kenmerkend voor haar kunst zijn de combinatie van pop art,
zelfportretten, moderne technologie en het boeddhisme.
Esoteric Cosmos, 1996-98 - Burning Desire
rechts detail
In haar vroege werk (midden jaren negentig) figureerde Mori voornamelijk
zelf. Gekleed in zelf ontworpen bizarre fantasie outfits plaatste ze
zich in verschillende rollen tegen de achtergrond van grootstedelijk
Tokyo.
Haar vroege fotografie wordt sterk beïnvloed door ‘cosplay’. Cosplay, of
in het Japans ‘kosupure’, de Japanse afkorting voor ‘costume play’, is
een vorm van performance art waarbij de deelnemers gebruikmaken van
kostuums en accessoires om een bepaald personage of idee uit te beelden.
In het geval van Mariko Mori komen fantastische goden, robots,
buitenaardse schepselen en ruimteschepen aan bod in haar video’s en
fotografie, terwijl zij zelf, zoals gezegd, gekleed gaat in
verschillende zelfgemaakte kostuums.
Mariko Mori maakt video-installaties en foto's die ze met de technische
perfectie van de computer manipuleert. Dit geeft haar de mogelijkheid om
volledig zichzelf te kunnen zijn. En dat was iets wat haar in Japan niet
lukte.
Mariko Mori verliet Japan omdat ze zich niet kon conformeren aan het
keurslijf van de Japanse gemeenschapszin. Zoals ze
zelf zei: ‘Japan is an unified society which does not allow for
individualism. I was looking for freedom-freedom to express myself on
the outside and as a whole. In Japan people try not to behave outside
common standards. You are constantly reminded not to step out of line.’
Ze begon in haar vroege zelfportretten (foto’s) echter wél met
zichzelf te plaatsen in de vrouwenrollen van haar geboorteland Japan: de
officiële dame zoals we die kennen van de theeceremonie, het
schoolmeisje of de prostituee. Ze is echter geen ‘normale’ vrouw, maar
ze laat zich zien als een cyborg, een soort robot, een mechanisch wezen.
Omdat we niet aan de vooruitgang van de technologie kunnen ontsnappen,
moeten we deze omarmen en gebruiken ...
De cyborgs maken een ontwikkeling door, ze worden steeds minder
menselijk.
De titels van haar werken zijn pessimistisch van toon. Ze waarschuwen
ons voor Mappo, de donkere periode van morele achteruitgang vóór de
komst van de toekomstige Boeddha. Deze morele achteruitgang is te wijten
aan een mix van consumentisme en geavanceerde technologie.
Mariko is echter niet alleen pessimistisch, ze heeft ook een antwoord.
Ze combineert technologie met traditionele boeddhistische overtuigingen.
Mirror of Water, rechts detail (Mariko Mori)
Op de tentoonstelling in Groningen waren vier panoramische kleurenfoto’s
te zien, genaamd Esoteric Cosmos (1996-98), met de namen Entropy of
Love, Burning Desire, Mirror of Water en Pure Land. Ze symboliseren de
vier elementen van de natuur zoals gedefinieerd in de boeddhistische
leer.
Mariko transformeert menselijke beelden in een vreemd landschap.
Esoteric Cosmos, 1996-1998 - Pure Land, rechts
detail
Oneness (2002): Oneness laat dimensies van spiritualiteit, fotografie en mode zien. De kunstenaar maakt hierbij op originele wijze gebruik van de gloednieuwe trends in de technologie.
©PAM
PHOTOS
Delden
In Oneness kun je een aantal subwerken vinden zoals de Wave-UFO, een 6.000 kg grote koepel waar de bezoeker naar binnen kan om plaats te nemen op een zetel met een zitting van techno-gel. Dit materiaal reageert op de druk van het menselijk lichaam.
©PAM
PHOTOS
Delden
Er konden slechts drie personen tegelijk in de ufo. Deze werden ‘meegenomen op een reis’ van zeven minuten naar een esoterische kosmos. De beelden die de bezoekers te zien kregen kwamen voort uit het geloof van Mori dat alles en iedereen in de wereld met elkaar verbonden is.
Faou Foundation
In 2010 richtte Mori een non-profitorganisatie op, de Faou (‘eeuwig
licht’) Foundation. Geïnspireerd door boeddhisme en ecologie, heeft de
Faou Foundation de missie om zes kunstinstallaties over de hele wereld
te creëren, als hommage aan de natuurlijke omgeving van elke locatie.
©PAM
PHOTOS
Delden
Een van de voorbeelden van haar video's is Miko no Inori. Mariko is helemaal uitgerust in het wit en ziet eruit als een alien, terwijl ze een kristallen bol in haar handen streelt. Ondertussen is Mariko's stem te horen, zingend. Haar zang bleef hangen, zelfs na het verlaten van het Groninger Museum.
Alle foto's zijn genomen in het Groninger Museum en mogen niet zonder toestemming worden gebruikt.
- - - - - - - - - -
Keramiek, een van de meest klassieke kunstvormen
van Japan, is het domein van Makiko Hattori, waarvan de prachtig
gestructureerde creaties een illusie van de zintuigen vormen.
Makiko groeide op in een gezin met liefde voor muziek. Ze speelt zelf
piano en viool, en haar liefde voor muziek mondde in 1988 uit in de
oprichting van 'The Earth', een kunst- en muziekgroep die
'klankobjecten' maakte en uitvoerde.
1988 was een jaar, waarin er hoop was op een meer vreedzame wereld. De
Koude Oorlog liep ten einde. Het leek op het begin van een nieuwe, vrije
wereld.
In een experiment om geheel nieuwe muziek te maken in deze nieuwe
wereld, werd ‘The Earth' bedacht door een hedendaagse muziekcomponist,
Hideo Hotta, en een groep van keramische kunstenaars’, waaronder Makiko.
Ze produceerden keramische muziekinstrumenten, 'klankobjecten' en
bespeelden deze ook. ‘The Earth’ was meer dan drie jaar actief en deze
ervaring versterkte Makiko's streven om kunst te creëren in vrijheid en
volledig origineel.
Makiko's creatieve proces wordt duidelijk beïnvloed door zowel veranderingen in sociale kwesties, als in haar persoonlijke leven. Haar toewijding om vormen te creëren die nog niet eerder bestonden, en de experimentele en dynamische aard van haar productieproces, leiden vaak tot een beter begrip van zichzelf. Haar werk is daarom zeer persoonlijk en roept levendige beelden en emoties op die ze op het moment van productie heeft ervaren.
Ik kan helaas geen foto’s tonen, maar op internet zijn er prachtige voorbeelden van haar vazen, potten en objecten te vinden. En verder kunt u haar hedendaagse werken o.a. zien in de Joan B Mirviss Gallery in New York (http://www.mirviss.com/artists/hattori-makiko) of Joanna Bird (https://www.joannabird.com/artist/hattori-makiko/ ) in Londen..
Meer Japan?
Lezingen over Japan
->
Shinto
(wordt vervolgd)
Texts, pictures,
etc. are the property of their respective owners.
Cedar Gallery is a non-profit site. All works and articles are published
on this site purely for educational reasons, for the purpose of
information and with good intentions. If the legal representatives ask
us to remove a text or picture from the site, this will be done
immediately. We guarantee to fulfill such demands within 72 hours.
(Cedar Gallery reserves the right to investigate whether the person
submitting that demand is authorized to do so or not).
The contents of this website (texts, pictures and other material) are protected by copyright. You are welcome to visit the site and enjoy it, but you are not allowed to use it, copy it, spread it. If you like to use a picture or text, first send your request to
