Het oude verhaal over de Hof van Eden weerspiegelt een fundamenteel menselijk verlangen. In het paradijs leefden Adam en Eva in harmonie. Ze kenden noch ziekte noch dood. Het verhaal van het paradijs symboliseert onze droom van een leven in harmonie met de natuur.
De plek voor deze natuurlijke, harmonieuze manier van leven is altijd de tuin geweest. Het beeld van de ommuurde tuin werd steeds gebruikt voor het verlangen naar het overwinnen van de zwakheid en onvolmaaktheid van de mens.
Het Bijbelse verhaal over het paradijs beschrijft symbolisch een origineel en compleet natuurlijke manier van leven. Dit moet in den beginne mogelijk zijn geweest en heeft een belofte in zich van het herstel van een rijk waarin perfecte harmonie heerst.
De Hof van Eden is een onuitputtelijke bron van inspiratie geweest voor ontwerpers van grote tuinen. De tuin of het park vertegenwoordigt een poging om een verloren paradijs op aarde te herstellen en om te anticiperen op het beloofde hiernamaals.
Tuinen brengen kunstmatige en natuurlijke schoonheid samen, en hebben de natuurlijke elementen, zoals water, licht en lucht in zich. De ontwerpen waren een soort onbekende eilanden van verlangen. Te denken valt aan de Elyzeese velden of Arcadië, of ook aan Atlantis of Ithaca. Utopia, het doel van het menselijk verlangen, onvervuld in het heden.

Prachtige tuinen en parken kunnen een reflectie van een mooiere wereld zijn, waar we allemaal naar verlangen. De droom van het paradijs…

Aphrodite, Eros and Pan

De reigerjacht

De blauwe reiger wordt aangevallen door twee slechtvalken. Een groep herders slaat de jacht met grote belangstelling gade…
Alle overige voorstellingen in deze kamer van het Kabinet der Koningin in Den Haag hebben een gedaantewisseling (metamorfose) tot thema. Echter ondanks al het gedane onderzoek is het nog niemand gelukt om dit schouwspel in verband te brengen met Ovidius. Het is mogelijk dat deze voorstelling al de richting aangeeft die Dirk Dalens hierna zou volgen. Namelijk het schilderen van Arcadische (dwz. Landelijke, idyllische) landschappen zonder een verhalende trant.

The Golden Age, Lucas Cranach the Elder

top

Het aardse paradijs wordt ook wel de tuin of hof van Eden genoemd. ‘Eden’ (Hebreeuws) betekent ‘lusthof’. Het is de plaats, die God aan Adam en Eva gaf. De vrijheid die zij daar genoten, wordt op twee manieren uitgebeeld: Door de onschuldige naaktheid van Adam en Eva, en door de vredige manier, waarin zij met de dieren, en de dieren onderling met elkaar omgaan. Elke periode heeft zijn eigen idee over het paradijs.

In oude voorstellingen wordt het aardse paradijs afgebeeld als een plek waar vrede heerst en waar wateren stromen. In westerse afbeeldingen werd het in de middeleeuwen afgebeeld als een verzorgde tuin, een soort aangelegd park, met rozenperken en muren. Later werd het paradijs afgebeeld als een woester landschap

Het paradijs van Jan Brueghel de Oude

Het Bijbels Paradijs, 1530, Lucas Cranach de Oude

Het oordeel van Paris, Claude Lorrain

Landschap met Apollo, muzen en riviergod, 1652, Claude Lorrain

Paradijs

De islam kent het begrip 'paradijs' ook. Het is de plaats waar zij, die goed hebben geleefd, na hun dood naar toe gaan. Het islamitisch paradijs kent volgens de koran vele zichtbare en lijfelijke geneugten. De gelovigen nemen dit vaak letterlijk, de islamgeleerden interpreteren het vaak allegorisch. Het paradijs zoui een groene tuin zijn met veel bomen, fruit, schaduw en rivieren.  

Het woord 'paradijs' werd voor zover dat is na te gaan voor het eerst gebruikt door de oosterse historicus Xenophonus, die daarmee de prachtige parken van de Perzische koningen en vorsten beschreef. Het oud-Perzische woord voor paradijs is paridæza, in het Grieks vertaald als peri (eromheen) teichos (muur).

Uit het vroeg-Indisch is dit paradesa: para: over, voorbij en desa: land, dus het buitenland. Het paradijs werd vroeger gezien als een exotisch land. Het woord paradijs heeft dus waarschijnlijk geen religieuze oorsprong, maar het begrip heeft wel een veelomvattende religieuze betekenis gekregen.
 

Landschap met Apollo en Mercurius, 1645, Claude Lorrain

Music, aanbevolen muziek:

Bach, Brandenburgs Concerto nr. 4
 
Beethoven, Symfonie nr. 6 de "Pastorale";

Händel, "Herdersmelodie" uit "De Messias"

Schubert, "Herdersmelodie" en "Herderskoor" uit "Rosamunde"

Slot Charlottenburg is het grootste paleis in Berlijn en gelegen in het gelijknamige stadsdeel. Het stamt uit de tijd van de Pruisische vorsten en werd gebouwd tussen 1695 en 1699 door Johann Arnold Nering in opdracht van Sophie Charlotte (dochter van Ernst August van Brunswijk-Lüneburg), en de echtgenote van keurvorst Frederik III, die zich later liet kronen tot koning Frederik I van Pruisen.
Al in 1701 werd het slot, dat eigenlijk bestemd was als zomerhuis voor Sophie Charlotte, uitgebreid door Eosander von Göthe. Het slot, dat eerst Lietzenburg heette, werd na de dood van Sophie Charlotte (1705) ter harer ere omgedoopt tot Charlottenburg. Van 1707 tot 1712 werd het verder uitgebouwd met de Orangerie en de kenmerkende koepel. Het grote park, dat tot het slot behoort, is opgebouwd aan de hand van de tekeningen uit de begintijd van het slot naar het voorbeeld van Versailles. De tuin is naar de mode van die tijd ook eens een Engelse tuin geweest.

Gardens of Schloss Charlottenburg, Berlin
(plattegrond Eosander von Göthe 1708)

Hermitage, Bayreuth (Duitsland) 

Landschapskunst in Nederland

Landschapskunst wordt in de vrije natuur aangelegd. Met aarde, water en zand grijpt de kunstenaar in het landschap in. Sinds de manifestatie 'Sonsbeek buiten de perken', in 1971, zijn in Nederland zeven werken aangelegd.

In Flevoland zijn dat Polderland Garden of Love and Fire van Daniel Libeskind, Aardzee van Piet Slegers, Sea Level van Richard Serra, De Groene Kathedraal van Marinus Boezem en Observatorium van Robert Morris. Dit laatste kunstwerk is een van de weinige echte Land Art projecten. Land Art is de benaming voor een internationale stroming in de beeldende kunst in de jaren '70 van de vorige eeuw, die grootschalige sculptuurprojecten voortbracht in bijzondere landschappen. De grenzen tussen landschap, sculptuur en architectuur werden opgeheven.

Naast de vijf landschapskunstwerken in Flevoland bevinden zich in Den Haag Hemels Gewelf van James Turell en in Emmen Broken Circle and Spiral Hill van Robert Smithson. Al deze werken ademen rust en ruimte en brengen de bezoekers in contact met de contemplatieve kwaliteit van eeuwenoude monumenten als Stonehenge in Engeland en Chizén Itzá in Mexico.

Robert Morris, Observatorium
Foto: Gert Schutte

'Instead of using a paintbrush to make his art,
Robert Morris would like to use a bulldozer'
Robert Smithson in Artforum, New York,
June 1967, no 5 pp. 36 - 40

Bron: Museum De Paviljoens, Almere

Het Loo, Apeldoorn 

Bosco Sacro, Bomarzo, Italië, Vechtende draak 

Pegasus

Mud Maid, Lost Gardens Photo: markbagnall

Sesshu Toyo, Landscape

Shen Zou, Falling Flowers

Sandro Botticelli, Annunciation Cestelli (det), 1489

Albrecht Dürer, Watermill at the montaca

Pieter Brueghel de Oudere, The harvesters, 1565

Pieter Brueghel de Oudere, The harvesters, detail

Pieter Brueghel de Oudere, De val van Icarus, ca 1558
 

Paul Bril, A wooded landscape with ...