"Maar helaas! Zij kenden de fontein van al die ellenden niet, de zonde, en het volkomen volmaken van die ellenden, de verdoemenis; zij dachten dat de moeite uit de aarde en uit het stof voortsproot, of door een natuurlijke noodzakelijkheid, of bij geval geschiedde. Maar het Woord Gods ontdekt ons de grond ervan. De grondoorzaak en het begin van de ellende, was de afwijking van de mens van God, en zijn wandelen naar het vlees; en daaruit zijn al de zwarigheden en de stromen van ellende in deze wereld ontstaan."
Wat is zonde? Wanneer is de mens heilig, wanneer een zondaar?
Bestaan er oneindige en - misschien zelfs - universele ideeën, opvattingen over?
Kijk o.a. bij:

Bekend is de Verzoeking van Sint-Antonius (eigenlijk waren het er meerdere). Aan Antonius zouden demonen zijn verschenen die trachtten hem van het goede pad weg te lokken. De afgunstige duivel kon het namelijk niet verdragen, dat iemand zo ascetisch leefde. Hij probeerde Antonius van de ascese af te brengen door hem de herinnering aan zijn rijkdom in te fluisteren, door geldzucht, eerzucht, de genietingen van het eten, de andere geneugtes van het leven en de moeilijkheid van de deugd. Dit verhaal is een rijke inspiratiebron geweest voor vele schilders van Jeroen Bosch tot Salvador Dalí.

De stad Nijmegen heeft haar beroemde (fictieve)
inwoonster Mariken geëerd met twee beeldhouwwerken.
Het beeld van Mariken (Vera van Hasselt) staat op de
Grote Markt. Een beeld van Moenen (zie hierboven),
gemaakt door Piet Killaers, staat aan de voet van de
Grote of Sint-Stevenskerk.

Mariken woont in de buurt van Nijmegen bij haar oom Gijsbrecht. Op een dag moet ze voor hem naar de markt in Nijmegen, waar ze bij haar tante kan blijven overnachten. Haar tante heeft echter net ruzie gehad met een paar andere vrouwen over de arrestatie van hertog Arnolf van Gelre door zijn zoon Adolf. Hierdoor is haar tante buiten zichzelf van woede en Mariken moet het ontgelden. De tante is beschuldigt haar ervan een relatie met haar oom te hebben. Mariken verlaat gekrenkt het huis.
Mariken bidt om hulp, maar is zo wanhopig dat het haar niets uitmaakt of God of de duivel haar komt helpen. De duivel hoort dit en verschijnt in de vorm van Moenen met het ene oog. Moenen belooft haar alle talen en de zeven vrije kunsten te leren. Mariken moet van hem haar naam wijzigen omdat hij in het verleden problemen met een Maria heeft gehad. Bovendien mag Mariken geen kruisteken meer maken. Zij verandert haar naam in Emmeken: kleine M. Samen vertrekken ze naar ’s Hertogenbosch om na een paar dagen door te reizen naar Antwerpen.
In Antwerpen leiden ze een zondig leven. Na zeven jaar keert Mariken terug naar Nijmegen waar ze op de markt een wagenspel ziet. Door dit spel krijgt Mariken berouw en ze doet een beroep op Gods barmhartigheid. Dit maakt Moenen kwaad. Hij voert Mariken hoog de lucht in en gooit haar van grote hoogte naar beneden. Maar ze overleeft de val doordat haar oom, die tussen de toeschouwers staat, voor haar gebeden heeft. Gijsbrecht weet Moenen te verdrijven door het uitspreken van een bijbelpassage.
Mariken wil vergiffenis en daarom gaat ze samen met haar oom naar een hoge geestelijke in Nijmegen. Deze durft echter niet de absolutie te geven. Daarom gaan ze naar de bisschop in Keulen en later naar de paus in Rome. Tijdens de reis probeert Moenen tevergeefs Gijsbrecht en Mariken te doden.
Mariken krijgt van de Paus als straf drie ijzeren ringen om hals en armen. Deze zullen pas afvallen als het zondig leven haar vergeven is. Mariken trekt zich terug in het Witte Vrouwenklooster in Maastricht, waar na jaren van boetedoening de ringen afvallen. Daarna leeft Mariken nog twee jaar en sterft vredig, omstreeks 1500. Na haar overlijden werden de drie ringen boven haar graf gehangen.

Het motief van het Dodeneiland gaat terug op de oude mythe van Atlantis, die in diverse culturen voorkomt. Atlantis is een eilandenrijk waarvan het twijfelachtig is of het ooit echt heeft bestaan. Door een catastrofe zou het rijk plotseling zijn verdwenen.
De Griekse filosoof Plato (427-347 voor Chr.) was de eerste die over Atlantis schreef. Hij lijkt ervan overtuigd, dat Atlantis werkelijk heeft bestaan. Dit kwam, omdat de overgrootvader van Plato hierover had gehoord van Solon, Atheens dichter en politicus. Deze had het weer gehoord van een Egyptische priester. Kortom...
Hoe het land eruit zag, is door Plato in detail beschreven. Er was op het eiland o.a. een tempel, gewijd aan de god Poseidon, de god van de zee. In zijn dialogen 'Timaeos' of 'Over de natuur' en vooral 'Kritias' of 'Over Atlantis' vertelt Plato uitgebreid over het grote eiland van zo'n 11.ooo jaar geleden, waarvan de bevolking in overvloed en weelde leefde. De oude hoofdstad was rijk aan natuurlijke bronnen en er was voedsel in overvloed. Hoge bergen boden beschutting tegen de noordenwind en over de weiden zwierven dieren zoals olifanten en paarden, die dronken uit meren en rivieren. Het was een paradijselijk eiland en de bewoners leefden er in volmaakte harmonie. Ze waren bekwame zeelieden met een rijke vloot. Ze hadden grote kennis van o.a. astronomie, bouwkunst en wiskunde. De bewoners van Atlantis hadden goede contacten met de goden en volgden de goddelijke wetten. Toch verdween het rijk door een of andere catastrofe. Hadden de bewoners gezondigd en hebben de goden hen bestraft?
Van Atlantis bleef alleen het dodeneiland over, volgens sommige overleveringen. Op het verlaten en geïsoleerde dodeneiland zou men kunnen terugkeren naar de verheven staat van de oorspronkelijke bewoners. Het dodeneiland houdt ook verband met de reizen en ondernemingen van muthologische personages als Hercules of de held van het Gilgamesj-epos.

Het verhaal van Plato over een mythisch eiland komt over de hele wereld voor, in vele verhalen. Er is altijd sprake van een aards paradijs, dat ten onder gaat aan natuurrampen, zoals aardbevingen of vloedgolven.

Mensen kunnen in een bepaalde toestand raken door een boze geest, een demon, hetzij uit eigen vrije wil, hetzij door beheksing of iets dat met de duivel te maken heeft. De oorzaak van bezetenheid wordt in de beeldende kunst nauwelijks uitgebeeld. Wat men wel uitbeeldt, is de gestoorde staat van de bezetene en de duiveluitbanner of exorcist die hem of haar van demonen bevrijdt.

Jezus verjoeg met vastberadenheid en gezag duivels, het thema komt meerdere keren in de bijbel voor. Bijvoorbeeld in de synagoge van Capernaum, waar hij een onreine geest uit een aanwezige drijft. Ook heeft Jezus de apostelen het vermogen gegeven om demonen uit te drijven. De vastberadenheid en het gezag waarmee Jezus zelf de duiveluitbanning bedreef en duivels verjoeg, kenmerken ook de apostelen en later de heiligen die zijn voorbeeld volgden. Jezus gebruikte zijn gezag en de kracht van woorden, de heiligen maakten ook gebruik van attributen, zoals de wijwaterkwast.

Erfzonde

De Erfzonde

De erfzonde is een christelijk dogma dat inhoudt dat iedereen zondig geboren zou worden. Men zou die zondige natuur van de ouders 'erven'. Dit geldt voor de gehele mensheid.
Deze situatie zou zijn ontstaan door de zondeval, toen Adam en Eva de eerste zonde begingen. Met "erfzonde" wordt volgens de christenen niet bedoeld dat men de specifieke zonden of de schuld voor de specifieke zonden van de ouders zou erven. De gedachte van de erfzonde in de Westerse traditie is voornamelijk gebaseerd op het werk van Augustinus.
Om de kruisiging van Jezus Christus te begrijpen, is het concept van de erfzonde essentieel. Het offer van Jezus Christus, die zich liet kruisigen zou de basis zijn voor de bevrijding van zowel de erfzonde als van de zelf begane zonden. Het is daarbij wel nodig, dat men zich bekeert tot gehoorzaamheid aan God (volgens de christelijke interpretatie).
De erfzonde zou vanaf het begin der mensheid door ieder mens overgeërfd worden.
In de loop der tijd zijn er meerdere discussies geweest over het concept van de erfzonde. Grote verdediger ervan was Augustinus uit Carthago, terwijl de Britse monnik Pelagius de erfzonde juist geheel ontkende. Tegenstanders beweren wel, dat het berust op een specifieke interpretatie van de Bijbel, in combinatie met inzichten uit de Griekse filosofie, zoals verwoord door Plato en zijn opvolgers.

Boom van de kennis van goed en kwaad

De boom van de kennis van goed en kwaad is een boom die voorkomt in het bijbelboek Genesis. De boom staat in het midden van de Hof van Eden, waar Adam en Eva gedurende hun eerste periode op Aarde verblijven.

God vertelde hen:

‘Van alle bomen in de tuin mag je eten, maar niet van de boom van de kennis van goed en kwaad; wanneer je daarvan eet, zul je onherroepelijk sterven.’

— NBV, Gen. 2:16-17

Zij leefden gelukkig tot Satan door een slang Eva verleidde om van de verboden vrucht (vaak afgebeeld als een appel, het Latijnse woord malum betekent zowel 'het kwaad' als 'appel') die aan de boom groeide, te eten. Zij at ervan en gaf de vrucht ook aan Adam, die er ook van at. Zij werden zich op dat moment onmiddellijk bewust van hun naaktheid en gingen zich ervoor schamen. Met vijgenbladeren bedekten zij vervolgens hun lichaam.

De zondeval van Adam en Eva, miniatuur

De grote verleider, Satan, had Adam en Eva wijsgemaakt, dat het eten van de vrucht de mens volmaakte kennis zou geven. In plaats daarvan werden zij uit het paradijs verdreven, verloren ze hun zorgeloosheid en hun onsterfelijkheid en moesten ze zich in het zweet werken.

               Simeon de Pilaarheilige


                          Carel Willink 1939                                             Icoon 18e eeuw Rusland