Cedar Gallery
Engels
In de
huidige Japanse cultuur zijn nog veel gebruiken te vinden, die terug te
voeren zijn op de typische oude Japanse cultuur. De beleving van het
shintô naast het boeddhisme, het dragen van traditionele kledij van
vrouwen (kimono's), de theeceremonie, de vele festiviteiten (matsuri)
zijn zaken die honderden jaren oud zijn.
Andere typische uitingen van de Japanse cultuur zijn bijv. de geisha,
kersenbloesemfeest, ikebana, de verschillende vechtsporten, en de
trouwceremonie. Dit is uiteraard maar een willekeurige greep …
FUROSHIKI - KABUKI - KAGURA - KUNSTENAARS - PRENTEN - SYMMETRIE - THEECEREMONIE
Nieuws
16-01-2012
IJsvogel,
1900 Kingfisher Date: ca 1900
Signed: Kogyo, with artist’s seal Publisher: Matsuki Heikichi (Daikokuya)
Collection: Claus-Peter Schulz, Germany
De schoonheid van stilte
Japanse Nô en natuurprenten van Tsukioka Kogyo.
Gisteren, 15 januari, was ik aanwezig bij de opening in het
Bonnefantenmuseum van de
tentoonstelling 'De Schoonheid van Stilte - Japanse prenten van Tsukioka
Kôgyo'.
De tentoonstelling stelt het werk van een van de grote Japanse
prentkunstenaars van de vorige eeuwwisseling, Tsukioka Kôgyo, centraal.
Kôgyo is bekend geworden met zijn populaire afbeeldingen van het typisch
Japanse Nô theater, dat eind vorige eeuw een ware revival onderging.
Daarnaast beeldde hij dieren en landschappen uit. Zijn techniek, de
kleuren houtsnede, is zo verfijnd dat deze niet te onderscheiden is van
schilderwerk.
Bij deze tentoonstelling is een begeleidende catalogus. Mooi, maar erg
prijzig.
De tentoonstelling duurt nog tot 9 april 2012.
TONEEL EN DANS
Nômasker, Yase onna (magere vrouw, een teken van lijden)
Kagura
Kagura is de verzamelnaam voor alle shintomuziek en bijbehorende
dansen. Het betekent 'Gods muziek'. De oorsprong van de heilige
gemaskerde dans kagura, die de vorm van een pantomime heeft en
door muziek en zang wordt begeleid, gaat terug tot een ver verleden. Er
wordt verondersteld dat de basis van de shintomuziek en -dans werd
gelegd door de hemelvrouw Ame no Uzume, toen zij Amaterasu uit haar grot
wilde lokken. Dit is een onderdeel uit een scheppingsverhaal over Japan.
Alle shintomuziek valt onder de term kagura, dus zowel de
tempelmuziek als de ceremoniële muziek.
Kagura wordt op shintofestivals ook nu nog uitgevoerd en is een
inspiratiebron voor andere vormen van dans en toneel, zoals dengak,
dat zijn oorsprong heeft in boerendansen (http://en.wikipedia.org/wiki/Dengaku)
en sarugaku.
In de 14de eeuw werd sarugaku verfijnd tot nô,
dat ‘vaardigheid’ of ‘talent’ betekent. Aanvankelijk had deze vernieuwde
dans nog te maken met de landbouw en speelde ook acrobatiek een rol. Het
was levendig en humoristisch, maar werd steeds mooier. Het ontwikkelde
zich tot een vorm van tijdverdrijf voor de shôgun en de militaire kaste.
Onder bescherming van shogun Ashikaga Yoshimitsu werd het nôtheater nog
verder geperfectioneerd. Nô wordt gekenmerkt door gestileerde
danspassen, dichterlijk taalgebruik en maskers, die heel duidelijk de
gespeelde personages uitbeelden. Het beeldt verhalen over goden,
spookachtige krijgers, gekte, vrouwen en demonen uit.
Kyôgen zijn kluchten die tussen de nôvoorstellingen in worden
gespeeld.
Net als het hiervoor genoemde en met nô verbonden kyôgen
wordt nô alleen in speciale theaters gespeeld (nôgakudô)
en uitsluitend door mannelijke acteurs. Men speelt op een kaal toneel
met nauwelijks decors. Het enige dat te zien is, is een decor van
dennenbomen op de achterwand. Dit dateert nog uit de tijd dat men nô
in de openlucht speelde.
Nôtheater werd het domein van de samoerai-elite. Tijdens de Edo-periode
(1603-1868) mocht het gewone volk er niet naar kijken…
miko
Kabuki
Izumo no Okuni was begin 17de eeuw de oprichter van het
kabuki-theater. Ze was een miko (vrouw van de tempel) die diende
in de tempel van Izumo. Ze begon een nieuwe stijl van dansen, zingen en
acteren, aan de droge oevers van Kyoto en introduceerde hiermee een
nieuw soort dans en toneel voor het gewone volk van Kyoto. Deze dansvorm
werd kabuki genoemd.
De stukken van kabuki gaan soms over historische gebeurtenissen,
maar ook over morele conflicten in de liefde tussen man en vrouw en over
actuele thema’s. De acteurs spreken met een monotone stem en worden
begeleid door traditionele Japanse instrumenten. Het kabukipodium is een
roterend podium. Het is uitgerust met onder andere valse muren en
vloeren waardoor de acteurs kunnen verdwijnen en opnieuw verschijnen. Ze
hebben ook een voetgangersbrug die van het podium door het publiek gaat.
Aangezien het vrouwen verboden was op te treden, werden de vrouwelijke
rollen gespeeld door vrouwelijk geklede spelers, onnagata
geheten.
---------------------------------------------------------------------------- top ----------------
Symmetrie
Symmetrie is onbelangrijk in de Japanse esthetiek.
Voor tempels werd aanvankelijk het Chinese model als voorbeeld genomen.
Ongeveer 1000 jaar geleden zagen Japanse tempelbouwers echter af van het
regelmatige patroon van die tempels. Als we daken van Chinese en Japanse
tempels vergelijken, zien we ook daarin een duidelijk verschil. Zelfs de
kleur verandert. Het rood van China verdwijnt op diverse plaatsen in
Japan. (Chinese architectuur vindt u
HIER.)
U kent wellicht de Japanse theeceremonie. Deze staat elders op deze
pagina beschreven. De fraaiste kopjes voor de theeceremonie zijn
onregelmatig gevormd.
De Japanse kunst van bloemschikken wordt Ikebana genoemd. De mensen die
de kunst van het bloemschikken beheersen, streven naar een imitatie van
de natuur. Niet naar symmetrie.
Als u prenten en Japanse schilderijen ziet, valt op, dat de
hoofdvoorstelling niet centraal staat, niet in het midden.
----------------------------------------------------------------------------
top ----------------
THEEKUNST - de Japanse Theeceremonie
De theeceremonie
In de
12de eeuw inspireerde het zenboeddhisme niet alleen de
schilderkunst, de kalligrafie en de dichtkunst. Het drinken van thee
werd (in Japan) getransformeerd tot een hoog esthetische en filosofische
ceremonie.
De theeruimte is klein, schoon en eenvoudig. Er bevinden zich een
kakemono (oprolbaar schilderij) en een bloemstuk. De eenvoudig aandoende
theekoppen verloochenen bijna het vakmanschap van de pottenbakker. De
kakemono kan een gekalligrafeerde tekst zijn of een inkttekening.
Evenals het bloemstuk moet deze de stemming van het seizoen aangeven.
Een dergelijke theeruimte (chashitsu) ligt ver in een tuin, zodat de
gast bij het betreden van de tuin, op weg naar het theehuisje, direct in
een andere wereld terecht komt. Na het reinigen van de handen en het
gezicht met water betreedt men het theehuisje. Door een lage opening
zodat men gebukt (en vroeger ook zonder wapens) en meestal op de knieën
het huisje moet binnengaan. Deze wijze van binnengaan bevordert het
gevoel van nederigheid. Eerst wordt er een eenvoudig maal bereid en pas
daarna volgt de theeceremonie. Hierbij gebeurt alles volgens strikte
rituelen en voorgeschreven handelingen. Het is een manier om een
bepaalde geestelijke gemoedstoestand (wabi) te bereiken.
Het thee maken op zich is geen ingewikkeld proces en wordt uiteraard
uitgevoerd door de gastheer/gastvrouw. Het gaat meer het ritueel plus de
exact vastgelegde gebaren die gracieus en op voorgeschreven wijze
uitgevoerd dienen te worden. In het Japans heet thee: 'cha'. Met spreekt
echter van 'o-cha', hetgeen 'eerbiedwaardige thee' betekent. Met 'ocha'
wordt expliciet de Japanse groene thee bedoeld, de groene thee die we
hier ook kennen. De buitenlandse (zwarte) thee, zoals de Engelse, wordt
'kôcha' genoemd.
Voor een 'echte' theeceremonie wordt men alleen of met slechts een paar
mensen door de gastheer uitgenodigd. Dit gebeurt dan in een theehuis of
in ieder geval in een traditioneel Japans vertrek met tatamimatten op de
vloer. (Een tatami was in de tijd van de shoguns de oppervlakte die één
samoerai nodig had om zijn bezittingen uit te stallen en te slapen) Men
zit op Japanse wijze, dus op de knieën, op de vloer. De ceremonie ademt
een sfeer van rust, sereniteit en traditie waarbij een gepaste
conversatie wordt gevoerd. De gastheer is over het algemeen een
liefhebber van de theeceremonie en met een beetje geluk is hij in het
bezit van een zeer oud en traditioneel serviesstuk, zoals een theekom of
ketel. Het is dan gepast om enige lovende opmerkingen hierover te maken,
richting gastheer. Deze originele, oude serviesstukken zien er overigens
vaak niet perfect uit (bijv. net niet helemaal symmetrisch), maar het is
juist die niet-perfectie die men als perfect beschouwt.
Tijdens de ceremonie wordt ter plekke het water gekookt in een ketel.
Met de 'chasaku', een lange dunne lepel van bamboe, wordt de groene
poeder in een 'chawan' (de theekom) geschept. Vervolgens wordt met een
grotere bamboelepel heet water uit de ketel in de theekom op de groene
poeder gegoten. De 'chasen' (een bamboekwast) wordt gebruikt om te
roeren tot er een schuimige groene substantie is ontstaan. De gastheer
zet de kom met thee voor de gast neer en maakt daarna een buiging. De
gast dient, eveneens na het maken van een buiging, de kom te pakken en
op de palm van zijn linkerhand te plaatsen. Met de rechterhand wordt de
kom met 3 kleine draaiingen, met de klok mee, gedraaid en kan er, met
gepaste eerbied, gedronken worden…
----------------------------------------------------------------------------
top ----------------
FUROSHIKI - Japanse verpakkingskunst
Cadeautjes uitwisselen gebeurt in Japan bij dezelfde gelegenheden als in
westerse landen, zoals bij een huwelijk, ziekenbezoek, geboorte of
verjaardag.
In Japan kent men ook vaderdag, moederdag en Valentijnsdag. Dit zijn
eveneens gelegenheden om elkaar met een cadeautje te verrassen.
Daarnaast waren er vroeger ook typisch Japanse tijdstippen om cadeautjes
uit te wisselen, in december en in juli. Het cadeautje in december werd
'oseibo' genoemd. Men gaf dan cadeautjes aan collega's, de chef,
familie, leraren en vrienden. Deze cadeautjes werden in december gegeven
of gestuurd, maar hadden niets met kerst te maken.De duurste cadeautjes
werden aan de baas gegeven. Oseibo bestaat nog, maar niet iedere
Japanner doet er aan mee.
Furoshiki
Japanners staan bekend om hun mooie inpakmethoden. Tot ongeveer 30 jaar
geleden gebruikte men voor het inpakken 'furoshiki', een vierkant stukje
stof (katoen of zijde) van 1m. x 1m, soms iets kleiner, waarin een
cadeau werd verpakt. Deze methode van inpakken dateert van zo'n 400 jaar
geleden.
Stel, dat je een vriendin gaat bezoeken en je brengt iets voor haar mee.
Tegenwoordig kun je het cadeautje in een plastic zak meenemen. Dat was
echter niet de gewoonte in Japan. De Japanners waren gewend om een
cadeautje in een lapje stof te verpakken en te vervoeren. Dat zag er
elegant uit, zeker als je een kimono droeg. De verpakking paste bij de
kimono.
Deze verpakkingskunst past bij de Japanse mentaliteit en hun manier van
welbevinden. Japanners zijn geneigd zich bescheiden op te stellen in het
openbaar. Ze houden er dan ook niet van om met cadeaus over straat te
gaan, zeker niet als die opvallend zijn. Ze 'bedekken' het cadeau
daarentegen liever met iets als Furoshiki. Daarmee is Furoshiki een mooi
voorbeeld van de traditionele Japanse cultuur.
Om
iets cadeau te geven is het verstandig om je bij de gewoonten van een
land aan te passen. Als je iets wilt meebrengen voor een Japanner,, kun
je van tevoren beter even informeren wat je wel of niet kunt geven.
Een goed moment om iets te geven is aan het einde van een bezoek. Een
cadeau geven kan symbool staan voor vriendschap, en vriendschap moet
groeien. Daarom begin je niet met het geven van een cadeau, maar wacht
je tot een later tijdstip tijdens je bezoek.
Tegenwoordig worden cadeautjes meestal door de ontvanger uitgepakt.
Vijftig jaar geleden werden cadeaus na ontvangst vaak op het
boeddhistische familiealtaar geplaatst. Oudere Japanners deelden hun
vreugde niet alleen met de ( levende) familieleden, maar ook met ( de
geesten van) hun voorouders.
Een furoshiki werd niet enkel gebruikt voor cadeautjes. Hieronder staan enkele citaten uit De Tuin van de Samoerai van Gail Tsukiyama. Dit boek speelt zich af aan de vooravond van de tweede wereldoorlog en furoshiki werden toen voor allerlei doeleinden gebruikt.
"Matsu had een pakje bij zich dat in een donkerblauw-met-witte katoenen furoshiki gewikkeld was. 'Ons middagmaal', zei hij met een glimlach."
"Op een met dennenaalden bedekte helling die uitzicht bood over Tarumi zetten we ons neer voor het middagmaal dat Matsu had meegebracht. Hij wikkelde de furoshiki los en haalde er een zwartgelakte lunchdoos met drie lagen uit en een thermoskan met groene thee."
"Matsu zwaaide met de furoshiki en keek naar de krans in zijn andere hand. 'Bomen en hun takken zijn het symbool van voorspoed, zuiverheid, een lang leven en trouw."
"We liepen van de tempel naar een heuvelhelling die was overdekt met hoge, dichte dennenbomen. De zware geur van hars, die zich vermengde met Keiko's jasmijn parfum, was bijna te proeven. Op een kleine open plek bleef ze staan. Ze ging zitten, vouwde de furoshiki voorzichtig open en begon de inhoud ervan uit te stallen. Het was alsof we ons in een kleine, koele kamer bevonden, omringd door muren van bomen."
"Toen we van huis gingen kwam de zon net oranjerood op. Mijn gedachten
dwaalden naar Sachi, en ik vroeg me af op welke manier zij zich in
Yamaguchi op o-bon voorbereidde. Op de zandweg liepen al vele anderen;
ze hadden furoshiki bij zich met voedsel voor de graven van hun
familieleden."
Na de oorlog werd de Furoshiki verpakking meer en meer vervangen
door ander verpakkingsmateriaal, zoals de plastic zak. De laatste
jaren wordt Furoshiki echter weer gepromoot. Niet enkel omdat het een
symbool is van de oude Japanse cultuur. Maar ook, omdat het handig is en
meerdere malen gebruikt kan worden.
---------------------------------------------------------------------------- top ----------------
Arakawa, Shusaku (Tokio 1936)
Shusaku Arakawa vertegenwoordigt het neo-dadaïsme. Hij is door tal van
exposities, vooral op de Biënnale van Venetië, in Europa bekend
geworden. Hij werkt in de Verenigde Staten.
Hij maakt tekeningen en schilderijen met rechte en gebogen lijnen,
aanzetten tot geometrische vormen en summiere aanduidingen, die de fase
voorafgaand aan de voltooiing willen vastleggen.
Een deel van zijn werk is verwant met conceptual art.
Kusama, Yayoi
Meer foto's en achtergrondinformatie:
http://www.cedargallery.nl/nljapan_vrouwen_in_japan.htm#YAYOI_KUSAMA
Mori, Mariko
.jpg)
.jpg)
Meer foto's en achtergrondinformatie:
www.cedargallery.nl/nljapan_vrouwen_in_japan.htm#MARIKO_MORI
wordt vervolgd
